Retina göz küresinin en içteki tabakasıdır ve ışığı algılayarak görsel bilgiyi beyne iletir. Oldukça ince ve saydam olan bu tabaka farklı katmanlardan oluşur. Bu katmanlarda yer alan hücrelerin uzantıları görme sinirini oluşturur. Retina tabakasının merkezi keskin görmenin gerçekleştiği alandır ve sarı nokta (makula) olarak adlandırılır.

Retina ve makula hastalıkları, görme kaybına kadar varan ciddi sonuçlara yol açabilir.

Retina hastalıkları aşağıdaki gibi gruplanabilir:

Damarsal Retina Hastalıkları

• Diabetik retinopati: Diabetik olgularda retina damarlarında oluşan değişiklikler erken dönemde kanama, eksuda ve ödem oluşumuna neden olur. Tedavi edilmeyen olgularda retina bulguları ilerleyerek yoğun makula ödemi, göz içi kanamaları ve traksiyonel retina dekolmanı gelişimine neden olarak şiddetli görme azlığı ile sonlanabilir. 
• Retina ven tıkanıklıkları: Retina ana toplardamarı ve/veya dallarının tıkanmasıdır. Hipertansiyon, diabet, kolesterol yüksekliği, kalp damar hastalıkları, kan hastalıkları gibi risk faktörleri vardır. Etkilenen retina bölgesinde kanamalar, ödem ve yeni damar oluşumları ortaya çıkabilir.
• Retina arter tıkanıklıkları: Retina ana atardamarı ve/veya dallarının tıkanıklığıdır. Hipertansiyon, diabet, kolesterol yüksekliği, kalp damar hastalıkları, karotis arter hastalığı gibi risk faktörleri vardır. Arter tıkanıklığından etkilenen bölgede iskemik ödem görüntüsü ortaya çıkar. 
• Hipertansif retinopati: Hipertansif olgularda ortaya çıkan damarsal değişikliklerdir. Retinada kanamalar ve eksudalar görülür.

Herediter Retina Hastalıkları

Genetik mutasyonlar  sonucu ortaya çıkan ve genellikle ilerleyici görme kaybına neden olan hastalıklardır.Bu hastalıklar, fotoreseptörler ve retina pigment epiteli hücrelerinin işlevini bozarak gece körlüğü, renk görme bozukluğu, görme alanı kaybı gibi belirtilere yol açarlar. Retinitis pigmentosa, Leber konjenital amarozu, Stargardt Hastalığı, Best Hastalığı, Koni-rod distrofisi bu gruptaki hastalıklardandır.

Retina Dekolmanları

Nörosensorial retinanın  pigment epiteli tabakasından ayrılması sonucu gelişen ciddi bir hastalık grubudur.

• Yırtıklı Retina Dekolmanı: Retina yırtığı veya deliği nedeniyle oluşur. Sıvılaşmış vitreusun yırtık bölgesinden retina altına sızarak retinayı pigment epiteli tabakasından uzaklaştırır.  Yüksek miyopi, aile öyküsü, travma ve geçirilmiş göz cerrahileri bilinen risk faktörleridir. Cerrahi tedavi uygulanmalıdır.
  -Traksiyonel Retina Dekolmanı: Retina yüzeyine çekim uygulayan proliferatif dokuların nörosensorial retinayı  pigment epiteli tabakasından ayırmasıdır. Cerrahi tedavi gerektirebilir.
• Eksüdatif Retina Dekolmanı: Retina altına sıvı birikmesi sonucu ortaya çıkan bir tablodur. Tümörler, iltihabi hastalıklar ve damarsal hastalıklar nedeni ile ortaya çıkabilir. Bu tablonun nedeni araştırılır ve tedavisi buna göre planlanır. 

Makula Hastalıkları

• Yaşa bağlı makula dejeneresansı (sarı nokta hastalığı): Merkezi görmeden sorumlu olan makulanın yaşlanmaya bağlı olarak hasar görmesi sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Özellikle 60 yaş ve üzerinde görülür. Tanımlanmış risk faktörleri yaş, genetik yatkınlık, sigara kullanımı, güneş ışığı maruziyetinin fazlalığı, obezite ve sağlıksız beslenmedir. 

Hastalığın iki tipi vardır:

1. Kuru tip: Hastaların %85-90’ nı kuru tiptedir. Makulada drusen adı verilen sarı birikintiler oluşur. İleri evrelerde makulada atrofik alanlar ortaya çıkar. Yavaş ilerlemekle birlikte ileri evrelerde merkezi görme kaybına yol açar. 
2. Yaş tip: Daha az görülen tipidir, ancak hızlı ilerler. Makula altında anormal ve sızdıran yeni damar oluşumları (koroidal neovaskülarizasyon) meydana gelir. Retina içinde ve altında sıvı birikimi ve kanamalar, skar dokusu oluşumu ortaya çıkar. 

• Epiretinal membranlar: Makula yüzeyinde ince ve yarı saydam bir zar oluşmasıdır. Bu zar makulayüzeyinde kırışıklık ve çekintilere neden olarak görme kalitesini bozar. Sıklıkla yaşlanma sürecinde oluşan aksaklıklar sonucu ortaya çıkar. İkincil olarak, üveitlerin, travmaların, geçirilmiş göz ameliyatları ve lazer tedavileri sonrasında görülebilir. Genellikle yavaş ilerleyen bir durumdur, ileri evrelerinde cerrahi gerektirebilir.
• Makuler hole (makula deliği): Makula bölgesinderetina iç ve dış katmanlarının hasarlanması sonucu delik görünümünün oluşmasıdır. Özellikle 60 yaş üzerinde görülür ve dejeneratif bir durumdur. Bununla birlikte travmalar, diabetik retinopati gibi proliferatif hastalıklar ve yüksek miyopi diğer riskli durumlardır. Belirgin görme azalmasına neden olur. Cerrahi tedavi gerektirir.
• Santral seröz korioretinopati: Makulada retina altında seröz sıvı birikmesidir. Genellikle 20-50 yaş arasında görülen ve iyi seyirli bir hastalıktır. Vücuttaki kortizol seviyesinin yüksek olması ile ilişkilendirilmiştir. Bu nedenle stres veya kortizon içeren ilaç kullanmış olmak hastalık için risk oluşturur. Çoğu olgu 3-6 ay içinde kendiliğinden iyileşir, iyileşmeyen olgularda fotodinamik tedavi veya lazer tedavisi gerekebilir.
   

Retina Hastalıklarının Belirtileri

• Görme keskinliğinde azalma 
• Bulanık veya çarpık görme
• Görme alanında karanlık noktalar veya lekeler
• Işık çakmaları veya yanıp sönen ışıklar
• Gece görüşünde zayıflık
• Renkleri soluk veya farklı algılama

Retina Hastalıklarının Tanısı

Retina hastalıkları tanısında kullanılan temel yöntem oftalmoskopidir. Bununla birlikte tanı ve detaylı değerlendirme için FFA (Fundus Floresein Anjiyografi) ve OCT (Optik Koherens Tomografi) de sık başvurulan yöntemlerdendir. FFA ile kol damarından verilen floresan maddenin retina damarlarındaki seyrine ait görüntüler alınarak değerlendirilir. Bu yöntem retinanın beslenmesi ve anormal damarsal yapılar hakkında ayrıntılı bilgi verir ve damarsal retina hastalıklarının tanı ve takibinde vazgeçilmezdir. OCT ise retinanın hücresel katmanlarını kesitsel olarak göstererek tüm makula hastalıklarının tanısı ve izleminde kullanılmaktadır. Günümüzde retina hastalıkları tanısında sıklıkla kullanılır. Herhangi bir ilaca gerek olmadan kısa sürede çekim yapılır. 

Retina Hastalıklarının Tedavi Yöntemleri

• Lazer Tedavisi: Diyabetik retinopati ve damarsal retina hastalıklarına iskemik retinanın ablasyonu için kullanılır. Retinal yırtık tespit edildiğinde yırtık çevresine baraj fotokoagülasyon uygulamak için de kullanılan bir tedavidir.  gibi durumlarda kullanılır.
• Anti-VEGF Enjeksiyonları: Yaşa bağlı makula dejenerasyonu, diyabetik retinopati ve retina damar tıkanıklıkları gibi hastalıklarda anormal damar oluşumunu engellemek ve/veya  makula ödemini tedavi etmek için kullanılır.
• Vitrektomi: Retina dekolmanı veya makula deliği gibi durumlarda göz içindeki jel benzeri sıvının (vitreus) çıkarılması işlemi.
• İlaç Tedavisi: Özellikle inflamasyon veya enfeksiyon durumlarında sistemik ilaç kullanımı gerekli olabilir. 
   

Erken tanı, retina hastalıklarının tedavisinde kritik öneme sahiptir. Bu nedenle belirtiler fark edildiğinde vakit kaybetmeden göz doktoruna başvurulmalıdır. Tedavi sürecinde doktorun önerilerine uyulmalı ve düzenli takipler aksatılmamalıdır.